Tunceli Pertek ilçesi

Pertek, (Kürtçe: Pêrtag, Pêrtage veya Pertaq, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Tunceli iline bağlı bir ilçedir.

Tunceli ilinin güneyinde yer alır. Elazığ il sınırları ile arasındaki Keban Baraj Gölü ile ayrılmaktadır. Elazığ il merkezine en yakın ilçedir ve baraj gölü üzerinde feribot işletmeciliğine sahiptir. Elazığ il merkezine önce feribot, ardından araçla 25 dakikalık (27 km) mesafede, Tunceli il merkezine ise dağlık bir yoldan 50 dakikalık (55 km) bir mesafededir. 1916’da Tunceli vilayeti teşekkül edilince Tunceli’nin ilçesi durumuna gelen Pertek, 1937 yılında diğer ilçelerle birlikte Elazığ’dan yönetilmeye başlanmıştır. 1947’de Tunceli’nin tekrar il olarak teşekkülü ile birlikte Pertek de diğer ilçelerle birlikte Tunceli ilinin bir ilçesi durumuna gelmiştir.

Köken bilimi

Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde “Pertek kalesi üzerinde tunçtan bir karakuş heykeli vardır. Her yıl Nevruz gününde, kanat çırpıp bütün Kürt kavimlerini bu şehrin pazarına toplamak için işaret verirmiş. Bunun içinde bu şehre Pertek denirmiş, Halid Bin Velid bu şehri ele geçirince bu heykeli yıkmış ancak kalenin üzerinde heykelin yeri hala belli olmakta” diye geçer. Ayrıca Perteq kelimesi Kürtçe kuş kanadı anlamına gelir. Bununla birlikte, Pertek ilçesinde mahalle ve bazı köy adlarının halk tarafından halen Ermenice olarak zikredilmesi (Şebşebik, Sağmınik, Sıptınik, Şorğu, Titenik, Xirnik, Margek, Axzunik, Horik,…), Pertek adının aslında Ermenice olduğu ve “Kalecik” anlamına geldiği iddiasına da kanıt olarak sunulmuştur.

Nüfus

2007 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre toplam 11.869 kişinin yaşadığı Pertek’te nüfusun %50,82’si ilçe merkezinde, %49,18’i ise köylerde yaşamaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımına bakıldığında toplam erkek nüfusun 6.165, toplam kadın nüfusun ise 5.704 olduğu görülmektedir.

İlçe nüfusunda özellikle 1990 yılından sonra büyük oranda düşme olduğu görülmektedir. Genellikle göçler, yakınlığı sebebiyle Elazığ’a yapılmaktadır. Bu düşüşün en büyük sebebi işsizliğin yol açtığı geçim sıkıntısıdır.

Ekonomi

Hayvancılık, tarım ve Keban Baraj Gölü üzerindeki feribot işletmeciliği ilçeye önemli bir ekonomik getiri sağlamaktadır. Arpa, buğday, şeker pancarı ve nohut gibi tarım faaliyetlerinin yanı sıra, süt, peynir, kırmızı et, bal ve yumurta üretimiyle hayvancılık, ilçe ekonomisinin başlıca gelir kaynağıdır.

Etnik dağılım, dil ve kültür

19. yüzyılın sonuna Şavak]]lılar) yaşamaktadır. Gerek mezhep gerekse etnisite olarak mozaik bir yapıya sahip olan Pertek’in etnik dağılımına dair kesin bir oran verilmesi mümkün olmamakla birlikte, 2007 yılında, Ankara Üniversitesi-Etnoloji Anabilim Dalı tarafından yapılan bilimsel bir araştırmaya göre Türk-Sünnilerinin yoğun olarak ilçe merkezinde, Kürt-Alevilerinin ise yoğun olarak Pertek’e bağlı köylerde ikamet ettiği söylenebilir. Bazı köylerde Sünni Kürtler de vardır. Fakat son yıllardaki göçlerle birlikte ilçe merkezindeki Türk-Sünni ve Kürt-Alevi oranında Aleviler daha baskındır.

Bazı Osmanlı belgelerinde, Pertek ilçe merkezi yerli halkının ve merkeze bağlı Sağman ile Dereli köylerinin Karakeçili Türkmen aşiretine mensup olduğu geçer. Karakeçili aşiretinin, Ertuğrul Gazi ve Süleyman Şah idaresinde Fırat nehrini takip ederek Anadolu’ya geldikleri ve bu göçle birlikte Karakeçililerin bir bölümünün Elazığ ve çevresine yerleştikleri bilgisi, aynı kaynaklarda mevcuttur. Bununla birlikte bu aşiretin, Elazığ’da toplam 44 köyü kurduğu ve Pertek merkez ilçe yerlileri ile Sağman ve Dereli köy halkının da Elazığ’daki Karakeçili’lerin uzantısı olduğu söylenir. Bu tezi destekleyecek belgeler Osmanlı kayıtlarında bulunmaktadır.. Benzer kaynaklar, Çemişgezek ilçesinin yerli halkı ve Çemişgezek’e bağlı toplam 10 köyde de aynı aşirete mensup insanların yaşadığı bilgisini verir. Özellikle Pertek ve Çemişgezek ilçelerinde yaşayan bazı insanların, köken olarak aynı aşiret ismini vermesi, merkez ilçe yerli halklarının kendilerini “Harput’luluk” kavramı dahilinde tanımlamaları ve Harput yöresinin kültürel özelliklerini taşımaları, bu kaynakları doğrular niteliktedir.

Kaynak : https://tr.wikipedia.org/wiki/Pertek